نشست انجمن ترویج علم ایران با انجمن های علمی پیرامون جایزه ترویح علم با حضور خانم‌ها دکتر قدیمی، رییس هیئت مدیره انجمن ترویج علم ایران و رییس کرسی یونسکو در ترویج علم، دکتر مهرناز خراسانچی، دبیر بیست و دومین دوره جایزه ترویج علم، دکتر فرشته تقوی، عضو هیئت مدیره و مسئول کارگروه انجمن‌ها و سازمان‌های انجمن ترویج علم و مریم فیروزی، دبیر بیست و یکمین دوره جایزه ترویج علم و نمایندگان محترم انجمن های علمی(انجمن آموزش مهندسی ایران، انجمن کنهشناسی، انجمن آبخیزداری ایران،انجمن زبانشناسی، انجمن بازاریابی ایران،انجمن زمینشناسی ایران،انجمن ژئوفیزیک ایران، انجمن ارتقای کتابخانههای عمومی ایران و …) در روز شنبه سوم مهرماه از ساعت ۱۶ تا 17:30 به صورت مجازی در اسکایپ برگزار شد.
در ابتدا خانم دکتر قدیمی ضمن خیرمقدم به دوستان حاضر در جلسه، به تشریح اهداف جایزه پرداخته و بیان داشتند: همان طور که می دانیم هدف و فصل مشترکی که همه انجمن ها را به هم متصل می‌کند بحث ترویج علم است که در اساسنامه همه انجمن ها یکی از وظایف و رسالت‌های انجمن های علمی، ترویج علم می‌باشد. جایزه ترویج علم بهانه‌ای شده که ما بیشتر در خدمت دوستان انجمن ها باشیم. هدف اصلی انجمن ترویج علم ایران اشاعه تفکر و بینش علمی است. دستیابی به این هدف مهم نیازمند عزم ملی است. قدمت جایزه ترویج علم از انجمن بیشتر است. بنیانگذاران جایزه از جمله خانم توران میرهادی آقای دکتر رضا منصوری دکتر مهدی بهزاد وخانم نوش آفرین انصاری و… با هدف قدردانی از مروجان علم جایزه را بنیان نهادند. پس از جایزه، انجمن به منظور سامان دادن به جایزه ایجاد شد. اما انجمن رسالت خود را فراتر از صرف برگزاری جایزه میداند و تاکنون فعالیت‌های گسترده‌ای برای ترویج علم انجام داده است. از سال 1391 همزمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، هفته ترویج علم را به کمک سازمان‌ها برگزار کرده، در سال ۹۹ به دلیل شرایط خاص برنامه را از هفته علم تا هفته پژوهش برگزار کردیم. امسال به دلیل اینکه شرایط برای برگزاری جلسات حضوری میسر نیست، قرار است در سال جاری، از روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه (10 نوامبر برابر با ۱۹ آبان تا ۱۹ آذر ماه) ماه ترویج علم را برگزار نماییم. از انجمنهای علمی درخواست میشود به منظور دستیابی به زیست‌بوم ترویج علم، در این رویداد با انجمن ترویج علم ایران همکاری کنند.
سپس خانم دکتر خراسانچی دبیر بیست و دومین دوره جایزه ترویج علم در سال 1400در ارتباط با شرایط کاندیداتوری جایزه ترویج علم صحبت کردند و معیارهای انتخاب را اینگونه برشمردند:
انگیزه؛ یعنی انگیزه‌ای در انجام کار ترویجی توسط کاندیداها وجود داشته باشد که سبب ارتقاء سواد علمی و فرهنگی جامعه شود. دیگر اینکه فرد یا سازمان یا گروهی بدون امکانات ویژه، به فعالیت‌های ترویجی پرداخته باشند. سابقه فعالیت‌شان برای ما دارای اهمیت است. کاندیداها باید حداقل سه سال در حوزه مربوطه فعالیت کرده باشند چرا که داشتن استمرار در حوزه ترویجی بسیار مهم است، برای انتخاب یک کار یا پروژه کوتاه مدت اولویت ندارد. البته به علت پاندمی کرونا، برای فعالیت‌هایی که در حوزه سلامت اجتماعی انجام شده باشد، این قاعده را در نظر نگرفتیم. در بررسی پرونده فعالیت داوطلبین، گستره‌ی فعالیت در سطح ملی یا فراملی، اثربخشی فعالیت‌ها و خلاقانه بودن‌شان مهم هستند. کار گروهی هم اهمیت ویژه خواهد داشت. هرچقدر فعالیت‌های انجام شده، گروه‌های سنی بیشتری، از جمله کودکان، نوجوانان و جوانان، را در پوشش ترویجی خود قرار داده باشند، برای ما از نظر داوری، اهمیت بیشتری خواهد داشت. بسیاری از دوستان فعالیت‌های پژوهشی بسیار ارزشمندی دارند که بسیار قابل تقدیر است اما جایش در کاندیداتوری جایزه ترویج علم نیست.
ما امسال جایزه ترویج را در ۷ گروه یا زمینه موضوعی شامل: انجمن‌ها، نهادهای و سمن ها؛ سلامت و بهداشت؛ رسانه؛ معلمان مناطق محروم؛ اقلیم و محیط زیست؛ ادبیات کودک و پیشکسوتان اختصاص داده‌ایم.
سپس خانم دکتر تقوی به بیان مفهوم ترویج ترویج علم پرداختند.
دکتر تقوی: برای مرور کلی و همسو کردن تفکر انجمن های علمی به دیدگاه‌های انجمن ترویج به بیان مسائل می‌پردازیم. هدف از اهدای جایزه، حمایت، پشتیبانی و ایجاد انگیزه از اشاعه تفکر علمی در جامعه است برای این منظور همه ساله از طریق فراخوان از افراد حقیقی و حقوقی دعوت می شود تا افراد فعال در حوزه ترویج علم را معرفی کنند امسال ؛همچنین از خود انجمن ها نیز درخواست شده اگر فعالیت ترویجی داشتند کاندید شوند. روال کار پرونده‌هایی که به دست ما می‌رسد چنین است: مدارک در کارگروه‌های مربوطه بررسی میشود و غربالگری اولیه برمبنای مفهوم ترویج علم صورت می پذیرد ؛ پس از این مرحله موارد وارد مرحله بررسی در کمیته داوران میشود ؛ در آنجا بر اساس معیارهای اشاره شده ، افرادی با بیشترین میزان انطباق با معیارهای ترویج علم، انتخاب خواهند شد. تمام تمرکز کارگروه‌های انجمن ترویج علم و کمیته داوران بر مفهوم ترویج علم است. چنانچه مستحضرید در واقع دیدگاه ترویج علم به مجموعه ای از فعالیت‌ها ،رویکردها و دیسیپلین هایی اشاره دارد که در گام اول بر ساده سازی مفاهیم علمی و ترجمه آن( نه به معنای برگردان صرف بلکه به نوعی انتقال مفاهیم پردازش شده از مغز به قلب ) تمرکز دارد و در گام دوم گستره‌ای از مخاطبان (افراد متخصص و افراد غیر متخصص ) را در نظر می گیرد. مشکلی که هرساله با آن مواجه می شویم در واقع این است: بعد از فراخوان ها مدارکی را دریافت می کنیم که از حدود انتظارات خیلی فاصله دارند ؛ در واقع رزومه هایی از کارهای آموزشی پژوهشی کارگاه‌ها مقالات علمی پایان نامه و غیره به دست ما می‌رسد که به همان شکلی است که باید برای هیأت های ممیزه دانشگاه ها و به منظور أمور استخدامی یا ارتقاء رتبه ارسال شود . به همین جهت از انجمن های علمی درخواست می شود، فارغ از موضوعات پژوهشی و آموزشی افرادی را معرفی می‌کنند، که حتما در حوزه ترویج علم فعالیت داشته باشند .
سپس خانم فیروزی به معرفی برگزیدگان دوره‌های قبل جایزه ترویج علم پرداختندو بیان داشتند که در طی 21 دوره جایزه ترویج علم ۲۵ نفر که از برگزیدگان انجمن های علمی مفتخر به دریافت جایزه شدند. همچنین در سال ۹۹ ، بیست و یکمین دوره انجمن علمی جامعه‌شناسی به دریافت جایزه نائل شد.
در ادامه جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد.
سوال: برگزیدگان با چه فعالیت‌هایی جایزه ترویج علم را دریافت کردند؟
دامنه فعالیت‌ها متفاوت است. هدف اصلی جایزه ترویج علم، شناسایی افرادی است که به نوعی بین علم و جامعه ارتباط ایجاد کردند.
سوال: چه تفاوتی بین فعالیت کاربردی و ترویجی است؟
خانم خراسانچی در توضیح پرسش بیان داشتند: در دسته‌بندی علوم، ما دو گروه علوم محض و علوم کاربردی داریم. شیمی، از دسته علوم محض است اما مهندسی شیمی، جزو گروه علوم کاربردی است. منظور از ترویج علم، بیان علوم به زبانی است که عموم جامعه مفهوم آن را درک کنند. خیلی از علوم مانند کشاورزی، علمی کاربردی است ولی وقتی آن را ترویجی می‌‌دانیم که به صورتی بیان شود که همه جامعه بتوانند از آن بهره ببرند. در واقع مرز بین کاربردی بودن و ترویجی بودن اینجاست. درترویجی زبان بیان به گونه‌ای است که عموم جامعه آن را به خوبی درک کنند. ما در ترویج تمام تلاش خودمان را می‌کنیم که این علوم به زبانی بیان شود که همه از آن درک درستی داشته باشد مثالی که می‌تواند گفت. بانو ثریا قزل ایاغ است. ایشان استاد دانشگاه بودند و تالیفات بسیاری مانند کتاب، مقاله و ترجمه داشتند اما جایزه را به این دلیل نگرفتند بلکه برای اینکه کوله کتابی درست می‌کردند و در کانون اصلاح و تربیت برای کودکان زندانی کتابخوانی می‌کردند یا همچنین برای پناهندگان و کودکان مهاجر فعالیت‌های ترویجی از جمله کتابخوانی راهاندازی کرده بودند، جایزه را بردند.
آقای دکتر حسینی از انجمن کنهشناسی: ما در بسیاری از فرایندها ارزش محصول را ارتقا میدهیم که هم سودآور است و نفع ملی دارد اینکه گفته میشود به علوم توسعه‌ای هم نگاهی شود برای این است که نگاه جهان شمول‌تری داشته باشیم .
دکتر قدیمی : بله این نگاه وجود دارد همه جنبه‌های علوم پایه تا کاربردی را شامل میشود و جایزه صرفا مختص یک رشته خاص نیست.
خانم دکتر خراسانچی: اگر فعالیتی سودآور باشد آیا جزو فعالیت های ترویج علم محسوب می شود؟
دکتر قدیمی:بستگی دارد و ممکن است فردی در آزمایشگاه چیزی را کشف کند که نفع عمومی داشته باشد مثل واکسن آبله، در فعالیت‌های ترویجی بحث در آمد ملاک نیست.
خانم دکتر خراسانچی من آقای فریپور پارک فناوری به ذهنم رسید که ایشان هم جایزه گرفتند و فعالیت‌های جالب و سودآوری داشتند اما جایزه را به خاطر آن فعالیت ها نبردند، بلکه به خاطر آنکه فیزیک را به زبان ساده بیان کردند که کودکان و نوجوانان خیلی خوب درکش می‌کنند، جایزه گرفتند.
آقای دکتر عسگرپور از انجمن آموزش مهندسی ایران: انجمن‌هایی که جایزه ترویج بردن هم معمولاً فعالیت‌های ترویجی‌شان با مخاطبین خودشان است در واقع ما که در انجمن آموزش مهندسی روش های آموزشی را اغلب به اعضای هیئت علمی که درگیر آموزش مهندس هستند ولی رشته تحصیلی شان آموزش نیست ،ارائه می دهیم . خواستم بدانم انجمن هایی که سابقاً جایزه را گرفتند بابت چه فعالیت‌های بوده و انجمن های دیگر هم اگر بخواهند نامزد شوند چه ویژگیهایی باید داشته باشند.
آقای دکتر ریاحی از انجمن ژئوفیزیک ایران: حتما همه دوستان با انجمن ژئوفیزیک ایران آشنایی دارند، انجمنی است که مسائل علمی را هم در مجله مننتشر و هم برای شرکت‌های مرتبط ارسال می‌کند. پرسش مهم این است که راهکارهایی هست که برای عامه یعنی بچه ها و دیگران مطالب ترویجی ارسال شود اگر دستاوردی هست بتوان به زبان ساده‌تر بیان شود یعنی کمکی که نوشتاری باشد بیان بفرمایید.
خانم قدیمی: طرح این مباحث باعث هم افزایی میشود. ماتجربه برگزاری چندین جشنواره برای کودکان را داشتیم یا مثلاً پژوهشگاه اقیانوس شناسی با پیگیری بسیار موفق شده است درسی به عنوان اقیانوس را در کتاب‌های درسی اضافه کند. انجمن‌ها می‌توانند با همکاری و همفکری کارهای بزرگ‌تری انجام دهند. یکی از برنامه‌هایی که برای دانش آموزان در نظر داریم عضویت دانش‌آموزی است.
خانم دکتر خراسانچی: همین جا از دوستان انجمن‌ها میخواهیم از ۱۹ آبان تا ۱8 آذر که برنامه ماه ترویج علم را داریم هر روزی که مایل باشند را به ما اعلام کنند، اگر زمان خالی داشته باشیم حتما از حضور دوستان بهره ببریم. برنامه ماه ترویج به صورت لایو برگزار میشود، اگر در برنامه‌های صبح ممکن باشد از صفحه انجمن ترویج علم استفاده کنند. وقتی شما به متخصصانی که در تیم‌تان هستند اعلام بفرمایید که برای مخاطب عام صحبت کنند، ایشان تلاش خواهند کرد مطالب‌شان را عمومی‌تر و ساده‌تر بیان کنند.
در مورد سوالی که چگونه می‌توان با انجمن ارتباط برقرار کرد؟ آدرس ایمیل انجمن ترویج tarvijeelm@gmail.com و آدرس دفتر دبیرخانه انجمن: زیر پل کریمخان بین خیابان ایرانشهر و خیابان سپهبد قرنی پلاک 178 ساختمان پژوهشگاه علوم انسانی طبقه هفتم انجمن ترویج علم ایران و شماره تماس 88317195 است.
در مورد انجمن هایی که مایل هستند کاندید جایزه شوند هم فرمی تهیه شده که از طریق کانال های ارتباطی به دست شما خواهد رسید.
دکترریاحی : من هیئت مدیره انجمن ژئوفیزیک ایران هستم و همچنین هیئت مدیره انجمن نفت ایران هم هستم. ما از دانش‌آموزان دعوت می‌کردیم به انجمن ژئوفیزیک ایران بیایند و مباحث زلزله شناسی و اکتشاف را برایشان تعریف می‌کردیم. ولی این کار عام نیست چون از سراسر ایران شرایطش نیست و امکانش برای حضور وجود ندارد و فقط محدود به تهران است آیا شما راهکاری برای انجام گسترده‌تر این فعالیت‌ها دارید؟ به علاوه تجربه ثابت شده کرده انتقال نوشته سختتر است، آیا شما متنی برای بیان نگارش ترویجی دارید؟
آقای دکتر منصور قربانی انجمن زمین شناسی ایران: سپاس بابت برنامه‌ای که برگزار می کنید. من همین جا بیان میدارم در هر برنامه‌ای که شما بفرمایید در معرفی زمینشناسی به مخاطبان عام باشد اعلام آمادگی می‌کنم. زمین شناسی علمی است که در بسیاری از مسائل چون زلزله، سیل، آتشفشان‌ها و دیگر مسائل زیربنایی کشور دخیل است می‌توانیم در جهت عمومیسازی آن با انجمن ترویج علم همکاری کنیم.
خانم دکترمحبوبه کیانی از انجمن آبخیزداری ایران من خودم دوست داشتم علم آبخیزداری را که حتی ممکن است برای افراد بزرگسال مبهم باشد، برای کودکان ترویج دهم و در همین راستا همیشه سعی کردم. کتابهایی را به صورت مصور یا به صورت نقاشی بدون رنگ تهیه کرده و در اختیار انجمن قرار دادیم که در روز 15 تا ۲۰ اسفندکه هفته منابع طبیعی است، در مدارس توزیع می‌کردند و در قالب آن مفاهیم و آب و خاک درخت را ترویج می‌کردیم. من حقیقتش برایم توجیه نشده که عدالت انتخاب چگونه رعایت می شود و بر چه مبنایی است؟
دکتر قدیمی : مدارک ارسالی پس از غربالگری های ابتدایی به کارگروه های مربوطه ارسال می شود و فردی که کاندید شناخته شود اگر نقص وجود داشته باشد با او تماس می گیرد و در واقع چندین مرحله را باید طی کند.
درواقع ما فقط به رزومه که می فرستند اکتفا نمی‌کنیم .یکسری کارها آنقدر شفاف وروشن است که حتی در جامعه معروفند همان‌ها هم چندین و چند بار مختلف بررسی می‌شوند.
دکتر کیانی: آیا مهلت ارسال مدارک تمام شده است.
دکتر قدیمی :مهلت ارسال تمدید شده است.
دکتر ریاحی: درخواست دارم حاصل این جلسه را مطابق آن نامه‌ای که در اختیار انجمن ها قرار گرفت، برای انجمنهای ارسال شود و در مستندات انجمن ها قرار بگیرد.
چگونه می شود این مسائل (بازدید از انجمن در مباحث زلزله شناسی و اکتشاف)را به دانش آموزان شهرستان ها هم منتقل کرد؟
دکتر قدیمی :الان که آنلاین است میشود فراخوان ارسال کرد ودانش‌آموزان که به نت دسترسی دارند و از دوستانی که در جاهای مختلف هستند می توانید کمک بگیرید.
دکتر کیانی: آیا امکانش هست که که یک گروه واتساپی شکل بگیرد که در مورد فعالیت‌های آینده همکاری داشته باشیم؟
دکتر قدیمی : پیشهاد خوبی است، خوشحال می شویم دوستان انجمن ها در این اقدام پیشگام شوند. انجمن نیز در کنار این دوستان هست
به امید خدا در خدمت دوستان در طی هفته یا حتی در طی سال باشیم که با یاری و همفکری کاریهای بیشتری انجام دهیم.
.
