«جایزه ترویج علم ایران» چیست؟
انجمن ترویج علم ایران، انجمنی علمی است که تحت پوشش کمیسیون انجمن‌های علمی کشور فعالیت میکند. این انجمن مفتخر است که در سال ۱۳۹۲ برای چهاردهمین دوره ی متوالی، «جایزه ترویج علم ایران» را به خلاقانه‌ترین کوشش‌ها در راه ترویج علم اهداء کند. افراد و نهادهای زیر که در راه ترویج علم کوشیده باشند، می‌توانند خود را برای دریافت جایزه نامزد نمایند: معلمان، روزنامه‌نگاران، نویسندگان، مترجمان، پژوهشگران، مروجان علم، برنامه‌سازان و فعالان رسانه‌ای، فعالان زیست‌محیطی، دانشجویان، استادان دانشگاه، سیاست‌گذاران، سرمایه‌گذاران و حامیان مالی، رسانه‌ها، مدارس، نهادها، ناشران، مراکز علمی، سایت‌ها، کتابخانه‌ها، موزه‌ها، انجمن‌های علمی، فرهنگ‌سراها، نشریات، سازمان‌های مرم‌نهاد، مهدکودک‌ها، نمایشگاه‌ها، هنرکده‌ها و همه ی افراد حقیقی و حقوقی دیگر، اعم از انتفاعی، غیرانتفاعی، دولتی و غیردولتی. نامزد کردن افراد یا نهادها از سوی شخصیت‌های حقیقی و حقوقی ثالث نیز بلامانع است.
منظور از «ترویج علم» چیست؟
داوران «جایزه ترویج علم ایران»، این جایزه را به دو دسته از فعالیت‌ها اهداء می‌کنند. یکی آن دسته از فعالیت‌هایی که خود مستقیماً ترویج علم به حساب می‌آیند. ترویج علم در گسترده‌ترین معنای آن شامل هر کوششی است که به یکی از موارد زیر پرداخته باشد:
- قابل فهم کردن مفاهیم، روش‌ها، دستاوردها، تاریخ، نقش اجتماعی و امکانات علم و فنّاوری برای عموم مخاطبان
- بالا بردن سواد علمی جامعه
- برقراری و گسترش ارتباط میان تولیدکنندگان علم و فنّاوری و عموم مردم و پیشبرد گفتگوهایی دو جانبه ی میان آنان برای آشنایی با نقطه‌نظرات یکدیگر
- معرفی فرهنگ و تفکر علمی و انتقادی و کاربرد آن در همه حوزه‌های تصمیم‌گیری فردی و اجتماعی
- معرفی علم به دانش‌آموزان و نسل‌های آینده به عنوان کندوکاوی لذت‌بخش در راه شناخت طبیعت و جامعه
- جلب توجه عموم مردم به مقولات زیست‌محیطی و سلامت و دعوت از طراحان و پدیدآورندگان فنّاوری به رعایت استانداردهای مربوطه
- معرفی فناوری‌های نوپدید به عموم مردم و بحث انتقادی درباره مزایا و معایب آن‌ها
علاوه بر این، فعالیت‌ها و پژوهش‌هایی که «با موضوع» ترویج علم صورت گرفته باشند نیز می‌توانند برای دریافت جایزه، نامزد شوند. فعالیت‌هایی از قبیل:
- پژوهش نظری و تاریخی درباره مفاهیم «ترویج علم» و «سواد علمی» و بررسی انواع الگوهای بین‌المللی و ملّی موجود در ارتقاء آن‌ها
- مطالعه سیر تاریخی ترویج علم در ایران و جهان.
روش‌های ترویج علم کدام است؟
در «جایزه ترویج علم ایران»، محدودیتی در مورد «روش» بکار برده شده برای ترویج علم وجود ندارد و نامزد دریافت جایزه می‌تواند از یکی از شیوه‌های زیر یا هر شیوه خلاقانه دیگری در راه ترویج علم استفاده کرده باشد: تدریس، نگارش کتاب و مقاله، سخنرانی‌های عمومی، انتشار مجله، ساخت برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی، راه‌اندازی سایت، نمایش آزمایشهای علمی، برگزاری بازدیدهای علمی، تهیه فیلم و لوح فشرده، ساخت وسایل و ابزار، نگارش پایان‌نامه دانشگاهی و … . همان‌گونه که محدودیتی درباره شیوه ترویج علم وجود ندارد، مواد و ابزار بکار رفته در فعالیت‌های ترویجی نیز می‌تواند شامل هر مورد خلاقه‌ای باشد.
معیارهای اهدای «جایزه ترویج علم ایران» چیست؟
اصلی‌ترین معیارهای اهدای «جایزه ترویج علم ایران» عبارتند از نوآورانه و مستمر بودن فعالیت‌های انجام شده. به علاوه، ترجیح بر آن است که فعالیت‌های انجام شده در قالب وظایف سازمانی/ حرفه‌ای نباشند. نوآورانه بودن به آن معنا است که کاندیدای دریافت جایزه، اقدام تازه‌ای برای ترویج علم کرده و بر تجارب پیشین افزوده باشد. استمرار نیز بدان معنا است که نامزد در بازه زمانی قابل قبولی به ترویج علم پرداخته و در طی زمان با بهبود کیفیت کاری خود، تجربیاتی را در این زمینه گرد آورده باشد.
چه کسانی می‌توانند برای «جایزه ترویج علم ایران» نامزد شوند؟
به دلیل نبود محدودیت در مورد «شیوه‌های» ترویج علم، همه کسانی که در این راه کوشیده‌اند، می‌توانند نامزد دریافت جایزه شوند. در زیر به برخی از حوزه‌های اهدای «جایزه ترویج علم»، صرفاً برای نمونه، اشاره می‌شود.
- جایزه معلم مروج علم در مناطق محروم («جایزه ی بهمن‌بیگی»): انجمن ترویج علم به منظور قدردانی از کوشش‌های معلمان مروج علم در مناطق محروم که در راه ارتقای بینش علمی دانش‌آموزان فعالیت کرده‌اند یا طرح‌های مؤثری برای علاقه‌مند‌کردن آنان به علم به اجرا درآورده‌اند یا به هر شکل در راه همگانی کردن علم و فرهنگ علمی کوشیده‌اند، «جایزه بهمن‌بیگی» را به بهترین معلم نامزد شده اهداء میکند. عملکرد معلم برنده این جایزه باید مبتکرانه و فراتر از وظایف رسمی باشد و منجر به علاقه‌مندشدن دانش‌آموزان یا دیگر گروه‌های مخاطب به علم شده باشد. به دلیل ملاحظات حامی مالی این بخش از جایزه، فقط معلمان مناطق محروم و خارج از مراکز استان‌ها می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند. سایر معلمان کشور نیز ممکن است به دلیل فعالیت‌های ترویجی خود برنده جایزه ترویج علم شوند، اما «جایزه بهمن‌بیگی» تنها به معلمان مروج علم در مناطق محروم تعلق می‌گیرد. معیارهای اصلی داوری در این بخش عبارتند از خلاقانه بودن فعالیت‌های ترویجی، استمرار و تکمیل فعالیت‌ها در طول زمان، تناسب و سازگاری فعالیت‌ها با محیط انجام آن‌ها و سرانجام نهادینه شدن فعالیت‌ها که به معنای گسترش دامنه آن‌ها فراتر از فعالیت‌های فردی است.
- جایزه نهاد مروج علم: انجمن ترویج علم مایل است به منظور قدردانی از کوشش‌های نهادها و سازمان‌های مروج علم (از جمله خانه‌های علم، موزه‌های علم، کاوش‌کده‌ها، رصدخانه‌های عمومی، آسمان‌نماها، پژوهش‌سراها، انجمن‌های علمی، باغ‌های علم و دیگر نهادها و مؤسسات حقوقی‌ای که فعالیت‌های شاخصی در زمینه ترویج علم داشته‌اند)، به بهترین نامزد معرفی شده، جایزه‌ای اهداء نماید. برای دریافت این جایزه کهمخصوص اشخاص حقوقی (دولتی و غیردولتی) است، لازم است که نهاد نامزد شده علاوه بر مستندات و مدارک عمومی که در بخش مربوطه ذکر شده‌اند، موارد زیر را هم تا آنجا که موجود است برای انجمن ارسال کنند: خلاصه گزارش فعالیت نهاد در سال گذشته (فروردین تا اسفند ۹۱)؛ برنامه مدون سالانه که نشانگر تنوع فعالیت‌ها و روش‌های بکار رفته و اطلاع‌رسانی مناسب باشد؛ مستندات دال بر تنوع و شمول مخاطبان؛ مستندات مربوط به انتشارات، دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها، همایش‌ها و سمینارها؛ مستندات مربوط به تورهای علمی و فعالیت‌های گروهی؛ مستندات مربوط به ساختار سازمانی و کارشناسان نهاد؛ مستندات مربوط به طرح‌ها و نمایشگاه‌های برگزار شده؛ مستندات مربوط به فعالیت‌های باشگاهی؛ مستندات مربوط به کیفیت مدیریت، آموزش کارکنان و فعالیت‌های کتابخانه‌ای.
- جایزه رسانه مروج علم: انجمن ترویج علم مایل است به منظور قدردانی از کوشش‌های فعالان و سازمان‌های رسانه‌ای (اعم از مطبوعات، رادیو، تلویزیون، خبرگزاری‌ها، وب‌گاه‌های خبری و …)، به بهترین نامزد معرفی شده، جایزه‌ای اهداء نماید. این جایزه می‌تواند به روزنامه‌نگاران شاغل در مطبوعات، رادیو، تلویزیون، خبرگزاری‌ها و وب‌گاه‌های خبری و همچنین روزنامه‌نگاران عکاس، طراحان و گرافیست‌ها، نویسندگان، مترجمان و دست‌اندرکاران تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی که به شکل حرفه‌ای به ترویج علم می‌پردازند، اهداء شود. سازمان‌های رسانه‌ای (اعم از چاپی، آن‌لاین، رادیویی و تلویزیونی) و زیرمجموعه‌های آن‌ها (صفحه یا برنامه) نیز می‌توانند در زمره نامزدهای احتمالی قرار گیرند.
- جایزه پژوهشگر، مؤلف و مترجم مروج علم:انجمن ترویج علم مایل است به منظور قدردانی از کوشش‌های تألیفی و پژوهشی‌ای که با موضوع ترویج علم و بررسی ابعاد نظری، اجتماعی، اقتصادی، تاریخی و عملی آن انجام یافته است، جایزه‌ای را به بهترین پژوهش معرفی شده اختصاص دهد. همچنین ناشران و مترجمانی که به شکل مستمر در راه عرضه ی محصولات مروج علم کوشیده‌اند، می‌توانند نامزد دریافت این جایزه باشند. لازم است که مترجمان و ناشران اصل متون ترجمه شده را نیز به همراه ترجمه فارسی آن‌ها ارسال نمایند. هر پایان‌نامه ی دانشگاهی، کتاب و مقاله ی اصیل علمی که حاوی ایده‌هایی نو درباره ترویج علم باشد، می‌تواند در این بخش نامزد دریافت جایزه شود.
چه کسانی جایزه «ترویج علم ایران» را دریافت نخواهند کرد؟
انجمن ترویج علم با احترام به همه کسانی که به صورت تخصصی مشغول تولید، انتشار و تدریس علم یا محصولات فناورانه هستند، اما در کنار این اشتغال حرفه‌ای، گامی در راه عمومی‌سازی و ترویج علم برنداشته‌اند، ذکر این نکته را لازم می‌داند که «جایزه ترویج علم ایران» به این گروه تعلق نخواهد گرفت. به عنوان نمونه، معلمان و استادانی که صرفاً به تدریس علم مشغول‌اند، اما روش‌هایی نوآورانه‌ای برای ترویج علم بکار نبسته‌اند، از دایره ی نامزدهای دریافت جایزه بیرون خواهند بود. همچنین پژوهشگران، نویسندگانی، مترجمان، برنامه‌سازان، مخترعان، نهادها و همه افراد حقیقی و حقوقی دیگری که در چارچوب‌های رسمی کشور صرفاً به تولید محتوای تخصصی علمی و فناورانه مشغول اند، اما به ارتباط میان مردم و علم نمی‌پردازند، از دایره شمول این جایزه بیرون خواهند بود.
«جایزه ترویج علم ایران» تنها به نامزدانی تعلق می‌گیرد که در قید حیات باشند و پیشتر نیز این جایزه را دریافت نکرده باشند.
مدارک لازم برای نامزد شدن چیست؟
هر فرد یا نهادی که خود نامزد دریافت «جایزه ترویج علم ایران» است یا می‌خواهد فرد یا نهادی دیگر را برای دریافت این جایزه معرفی نماید، لازم است مدارک و مستندات عمومی زیر را با پست به دبیرخانه جایزه ارسال کند یا شخصاً به این دبیرخانه تحویل دهد.
- فرم تکمیل شده چهار صفحه‌ای «درخواست شرکت در جایزه ترویج علم ایران»، قابل دسترسی از طریق وب‌گاه انجمن ترویج علم
- مستندات، مدارک و مشخصات کامل فعالیت‌ها و طرح‌های اجرا شده شامل اصل آثار تولید شده مکتوب و هر گونه گزارش، فیلم، عکس و دیگر اطلاعات تکمیلی که به فعالیت‌های ترویجی نامزد مربوط باشند.
در صورت نیاز به مستندات بیشتر، دبیرخانه در تماس با نامزدها شرح موارد درخواستی و همچنین زمان و نحوه ارسال آن‌ها را اطلاع خواهد داد.
زمان ارسال مدارک، اهداء جایزه و نشانی دبیرخانه چیست؟
آخرین مهلت ارسال مدارک بیستم شهریور ماه ۱۳۹۲ است و جایزه در آبان ماه ۱۳۹۲ اهداء خواهد شد.
نشانی دبیرخانه انجمن ترویج علم ایران به قرار زیر است: تهران، خیابان کریم‌خان زند، نبش خیابان عضدی، ساختمان دانشگاه علامه طباطبایی، طبقه دوم، اتاق ۲۲۵.
تلفن: ۸۱۰۳۲۲۵۱ – دورنگار: ۸۱۰۳۲۲۵۱
وب‌گاه: www.popscience.ir
